น. ตัวสืบพันธุ์ประกอบด้วยเซลล์สืบพันธุ์เพศเมียอ อาหาร และสิ่งห่อหุ้มซึ่งอาจจะเป็นไข่ขาว วุ้น เยื่อถุงไข่ หรือเปลือก ส่วนมากมีรูปร่างกลม จะมีตัวอ่อนภายในหรือไม่ก็ได้, ฟอง ก็เรียก, ลักษณนามว่า ฟอง ลูก หรือใบ: เรียกสิ่งที่เป็นเม็ดกลม ๆ เล็ก ๆ ที่มีอยู่ตามใบไม้ ๒๑๙ บางชนิด เช่น ไข่ชะอม ไข่ปรง: {ปาก} ลูกอัณฑะ. ก. ตกฟอง เช่น แม่ไก่ไข่ออกมา ๓ ฟอง. ไข่กบ ดู กินสี่ถ้วย. ไข่ไก่ ว. มีสีเหลืองอมแดงน้อย ๆ ดังเปลือกไข่ไก่เรียกว่า สีไข่ไก่. ไข่ขวัญ น. ไข่ปอกที่เสียบไม้ปักไว้บนยอดบายศรี, ไข่ข้าว ก็เรียก. {ดู ขวัญ}: ไข่งูที่อยู่บนยอดกลางกองไข่, ไข่ลูกยอด ก็เรียก. ไข่ขาง น. ไข่แมลงวัน. {ดู ขาง}. ไข่ขาว น. ส่วนของไข่สัตว์ เช่น ไข่ของนก ไข่ของสัตว์เลื้อยคลาน มีสีขาวใสอยู่รอบ ๆ ไข่แดงเป็นสารโปรตีนทำหน้าที่ป้องกันส่วนที่เป็นเซลล์ของไข่เวลาเซลล์ของไข่แบ่งตัวเจริญเป็นตัวอ่อน ไข่ขาวจะเป็นอาหารของตัวอ่อนด้วย: {เคมี} กลุ่มของโปรตีน ซึ่งมีนํ้าหนักโมเลกุลประมาณ ๖๕,๐๐๐ ถึง ๗๐,๐๐๐. ไข่ข้าว น. ไข่ที่ฟักไม่เป็นตัวต้มแล้วแข็งและเหนียวผิดปรกติ: ไข่ปอกที่เสียบไม้ปักไว้บนยอดบายศรี, ไข่ขวัญ ก็เรียก. {ดู ขวัญ}. ไข่เค็ม น. ไข่ที่ดองนํ้าเกลือ, ไข่ที่พอกด้วยขี้เถ้าหรือแกลบผสมเกลือ มักทำจากไข่เป็ดมีรสเค็ม, ไข่พอก ก็เรียก. ไข่จระเข้ ว. เรียกของที่มีลักษณะคล้ายไข่จระเข้ เช่น โถไข่จระเข้. ไข่จะละเม็ด น. เรียกไข่เต่าทะเลทุกชนิด. ไข่จิ้งจก น. ถั่วลิสงเคลือบนํ้าตาลหรือลูกกวาดสีต่าง ๆ ทำเม็ดเล็ก ๆ ขนาดไข่จิ้งจก. ไข่จิ้งหรีด น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งทำด้วยข้าวตากคั่วจนพองเหลืองกวนกับนํ้าตาลปีบที่เคี่ยวเหนียว บางทีโรยมะพร้าวขูดด้วย. ไข่เจียว น. ไข่ที่ตีไข่แดงกับไข่ขาวให้เข้ากันแล้วทอดนํ้ามัน, ถ้านํ้ามันมากจนไข่ที่เจียวฟูเรียก ไข่ฟู, ถ้ามีเนื้อหมูสับผสมด้วย เรียก ไข่เจียวหมูสับ. ไข่ญี่ปุ่น {โบ} น. ไข่ลูกเขย.ไข่ดาว น. ไข่ทอดทั้งลูกโดยไม่ต้องตีไข่แดงกับไข่ขาวให้เข้ากัน. ไข่แดง น. ส่วนของไข่สัตว์ เช่น ไข่ของนก ไข่ของสัตว์เลื้อยคลานอยู่รอบส่วนที่จะเจริญเป็นตัวอ่อน มักมีสีเหลืองหรือแดงเป็นสารประเภทไขมันที่สะสมไว้สำหรับเลี้ยงตัวอ่อนขณะที่เติบโต. ไข่ตายโคม น. ไข่เป็ดหรือไข่ไก่ที่ฟักเป็นตัวแล้วแต่ตายเสียก่อนออกจากไข่.ไข่ตุ๋น น. ไข่ที่ตีไข่แดงกับไข่ขาวให้เข้ากันแล้วนึ่ง. ไข่เต่า ๑ น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งทำด้วยแป้งต้มกับกะทิ มีสีขาวรสมันเค็ม มักกินผสมกับขนมปลากริม. ไข่นกกระสา น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งทำด้วยสาคูเม็ดเล็กผสมนํ้าตาลปีบปั้นเป็นก้อน นึ่ง มีไส้ทำด้วยถั่วเขียวนึ่งผัดกับพริกไทย. ไข่น้ำค้าง น. นํ้าใส ๆ ที่ติดอยู่ในเปลือกไข่ด้านป้าน ใช้ผสมไข่แดงทำฝอยทอง, น้ำต้อย ก็เรียก. ไข่ในหิน {สำ} น. ของที่ต้องระมัดระวังทะนุถนอมอย่างยิ่ง. ไข่ปลา น. จุดที่เรียงกันเป็นเส้น, ลายที่มีจุดเล็ก ๆ เป็นเส้นหรือเป็นกลุ่ม. ไข่พอก น. ไข่เค็ม. ไข่แมงดา น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งลักษณะอย่างทองหยอดเม็ดเล็ก ๆ ใช้โรยหน้าข้าวเหนียวกระทงหรือข้าวเหนียวตัด. ไข่ยัดไส้ น. ไข่กรอกในกระทะให้บาง แล้วห่อไส้หมูสับผัดน้ำมันให้สุกปรุงรสเค็มหวาน. ไข่เยี่ยวม้า น. ไข่แช่นํ้าด่าง, ไข่สำเภา ก็เรียก.ไข่ลม น. ไข่ที่ไม่มีเชื้อตัวผู้ผสม. ไข่ลูกเขย น. อาหารของคาวทำด้วยไข่ต้มทั้งลูก ปอกเปลือกแล้วทอดนํ้ามัน เคล้ากับนํ้าตาลนํ้าปลาที่เคี่ยวจนงวด, {โบ} ไข่ญี่ปุ่น. ไข่ลูกยอด น. ไข่งูที่อยู่บนยอดกลางกองไข่, ไข่ขวัญ ก็เรียก. ไข่สำเภา น. ไข่แช่นํ้าด่าง, สามัญเรียกว่า ไข่เยี่ยวม้า. ไข่หงส์ น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งทำด้วยแป้งทอด มีไส้ทำด้วยถั่วเขียวนึ่งผัดกับพริกไทย เกลือกน้ำตาลจนแห้ง ลักษณะกลม, ไข่เหี้ย ก็ว่า. ไข่หวาน น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งทำโดยต่อยไข่ใส่ลงในนํ้าเชื่อมร้อน ๆ แล้วต้มให้สุก มักใส่ขิงด้วย. ไข่หำ {ถิ่น–อีสาน} น. ลูกอัณฑะ. ไข่หิน ๑ น. ไข่ที่แข็งคล้ายหิน. ไข่เหา น. ชื่อมาตราวัดโบราณ, ๘ เส้นผม เท่ากับ ๑ ไข่เหา ๘ ไข่เหา เท่ากับ ๑ ตัวเหา.ไข่เหี้ย น. ชื่อขนมอย่างหนึ่งทำด้วยแป้งทอดมีไส้ทำด้วยถั่วเขียวนึ่งผัดกับพริกไทย เกลือกนํ้าตาลจนแห้ง ลักษณะกลมอย่างไข่เหี้ย, ไข่หงส์ ก็ว่า.