ก. พลัดลง, หล่นลง, เช่น ตกบันได ตกต้นไม้: ไหลลง, หยดลงมา, เช่น ฝนตก: ลดลง เช่น ฝีมือตก แรงตก พระอาทิตย์ตก: ล่วงเข้าเวลา เช่น ตกเย็น ตกดึก: เรียกสีที่ละลายออกหรือจางไปในเวลาซักหรือถูกแดดเป็นต้น ว่า สีตก: อยู่ในภาวะที่ไม่น่าพอใจ เช่น ตกทุกข์ ตกระกำลำบากตกยาก: มาถึง เช่น ของที่สั่งตกมาแล้ว: ออก เช่น คำสั่งตกแล้ว ตกลูก: ขาดหายไป เช่น เขียนหนังสือตก: ไม่ได้ขึ้นยานพาหนะเพราะไปไม่ทันหรือไม่มีค่าโดยสาร เช่น ตกรถ ตกเรือ: ลดลงตํ่า เป็นอาการแสดงว่ากลัว ยอมแพ้ หรือหมดกำลัง เป็นต้น เช่น คอตก หัวตก หางตก. ว. สำเร็จ เช่น แก้ตก ปลงตก คิดตก. ตกกระ ว. มีลักษณะเป็นจุดดำ ๆ เล็กบ้างโตบ้างที่ผิวกายคน สัตว์ หรือสิ่งอื่น ๆ. ตกกระไดพลอยโจน {สำ} เมื่อพลาดไปแล้วก็ยอมเลยตามเลยเพื่อไม่ให้เสียเชิง. ตกกล้า ก. เพาะข้าวปลูกลงในแปลงเพาะกล้าสำหรับนาดำ. ตกขอบ {สำ} ว. ที่สุดข้างใดข้างหนึ่ง เช่น ขวาตกขอบ, เต็มที่ เช่น ฮาตกขอบ. ตกขาว น.โรคระดูขาว, มุตกิด ก็เรียก. ตกข่าว ก. ไม่รู้ข่าวที่คนอื่น ๆ รู้. ตกขุย ก. ออกผลเป็นเมล็ดเล็ก ๆ {ใช้แก่ไม้ไผ่}. ตกคลัก, ตกคลั่ก ก. อาการที่ปลาเป็นต้น มารวมกันอยู่ในบ่อหรือหนองที่นํ้างวด, ตกปลัก ก็ว่า: ในการเล่นดวดหมายถึงลักษณะที่หมาก ๓ ตัวเดินไปถึงที่สุด มารวมกันอยู่ในตาสุดท้ายที่จะสุกออกพ้นกระดานแต่ทอดแต้มออกไม่ได้: โดยปริยายหมายถึงอาการที่คนมารวมกันมาก ๆ ไปไหนไม่ได้. ตกค้าง ว. หลงเหลืออยู่. ตกเครือ ก. ออกเครือ {ใช้แก่กล้วย}. ตกงาน ก.ว่างงาน, ไม่มีงานทำ. ตกจั่น ก. ออกดอก {ใช้แก่หมากและมะพร้าว}. ตกใจ ก. สะดุ้งขึ้นโดยไม่รู้ตัวเมื่อได้ยินเสียงดัง ๆ หรือมีใครมาถูกต้องตัว, ใจหาย. ตกดิน ก. อาการที่ดวงอาทิตย์ลับขอบฟ้าไป. ตกตะกอน ก. มีตะกอนนอนก้น. ตกตะลึง ก. ตกใจจนพูดไม่ออก, แสดงอาการงงงัน. ตกต่ำ ก. มีฐานะหรือค่าลดลงกว่าเดิม. ตกแต่ง ก. ประดับ, ปรุงจัดให้ดี, ทำให้งาม, เช่น ของตกแต่งบ้าน, ตบแต่ง ก็ว่า. ตกใต้เถรเทวทัต {สำ} ก. ตกในนรกขุมตํ่าที่สุดคือมหาอเวจีนรก. ตกถังข้าวสาร ดู หนูตกถังข้าวสาร. ตกท้องช้าง ก. ลักษณะที่สายป่านว่าวเป็นต้นหย่อนลง: ลวดบัวประกอบฐานผนังโบสถ์ หัวท้ายงอนขึ้น อ่อนลงตรงกลาง, ตกท้องสำเภา หรือ ท้องอัสดงคต ก็เรียก. ตกท้องสำเภา น. ลวดบัวประกอบฐานผนังโบสถ์ หัวท้ายงอนขึ้น อ่อนลงตรงกลาง, ตกท้องช้าง หรือ ท้องอัสดงคต ก็เรียก. ตกทอด ก. สืบต่อกันมาเป็นทอด ๆ, สืบต่อจากผู้หนึ่งไปยังอีกผู้หนึ่ง, เช่น มรดกตกทอด: เรียกบำเหน็จหรือบำนาญที่ตกแก่ทายาทของผู้รับบำเหน็จหรือบำนาญ ว่า บำเหน็จตกทอด หรือ บำนาญตกทอด. ตกที่นั่ง ก. ตกอยู่ในฐานะ, ตกอยู่ในภาวะ, {มักใช้ในทางไม่ดี} เช่น ตกที่นั่งลำบาก ตกที่นั่งเสียเงิน. ตกนรกทั้งเป็น {สำ} ก. ได้รับความลำบากแสนสาหัสเช่นคนที่ได้รับโทษทัณฑ์ในเรือนจำ. ตกน้ำมันว. เรียกเสาที่มีน้ำมันซึมออกมาว่า เสาตกน้ำมัน. ตกน้ำไม่ว่าย {สำ} ก. ไม่ช่วยตัวเอง. ตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้ {สำ} ก. ตกอยู่ในที่คับขันอย่างไรก็ไม่เป็นอันตราย เช่น คนดีตกน้ำไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้, เป็นคำเปรียบเทียบ หมายความว่า ตกอยู่ที่ใดก็ไม่สูญหาย เช่น ของหลวงตกนํ้าไม่ไหล ตกไฟไม่ไหม้. ตกใน ก. อาการที่เลือดไม่ไหลออกข้างนอกตกลงภายในเมื่อถูกแทงหรือฟันเป็นต้น เรียกว่า เลือดตกใน: โดยปริยายใช้เรียกอาการที่ต้องกลํ้ากลืนความทุกข์ไว้ ไม่แสดงออกมาว่า นํ้าตาตกใน. ตกเบิก ก. ได้รับเงินที่ค้างจ่ายย้อนหลัง. ตกประหม่า ก. เกิดความรู้สึกสะทกสะท้านพรั่นใจ. ตกปลอก ก. สวมปลอกที่ข้อตีนคู่หน้าของช้าง เพื่อล่ามไว้ไม่ให้ไปหากินไกลหลังจากที่ใช้งานแล้ว. ตกปลัก ก. อาการที่ปลาเป็นต้นมารวมกันอยู่ในบ่อหรือหนองที่นํ้างวด, ตกคลัก หรือ ตกคลั่ก ก็ว่า. ตกปากตกคำ ก. ตกลง, รับรอง, ตกปากลงคำ หรือ ตกปากรับคำ ก็ว่า. ตกเป็น ก. กลายเป็น เช่น ตกเป็นข่าว ตกเป็นจำเลย. ตกเป็นเบี้ยล่าง {สำ} ก. ตกเป็นรอง, เสียเปรียบ. ตกเป็นพับ ก. เป็นอันจบกันไป.ตกผลึก ก. กลายเป็นผลึก {ใช้แก่สารละลาย}: โดยปริยายหมายความว่าลึกซึ้งแจ่มแจ้งจากการสะสมความรู้หรือความคิด เช่น เขาศึกษาประวัติศาสตร์ไทยอย่างจริงจังจนความรู้ตกผลึก, งวดเข้า เช่น คดีนี้จวนจะตกผลึก. ตกผ้า {โบ} ก. มีประจำเดือน, ถึงผ้า ก็ว่า. ตกพุ่มม่าย ก. อยู่ในฐานะที่เป็นม่าย. ว. เรียกชายหรือหญิงที่หย่าขาดจากความเป็นผัวเมียกันหรือฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งตายจากไป, ตกพุ่มหม้าย หรือเป็นม่าย ก็ว่า. ตกฟอง ก. ออกไข่ เช่น ไก่ตกฟอง. ตกฟาก ก. เกิด, เรียกเวลาที่เด็กออกพ้นครรภ์มารดาว่า เวลาตกฟาก {พื้นเรือนโบราณโดยมากเป็นฟาก}:โดยปริยายใช้ในลักษณะที่พูดคำเถียงคำไม่หยุดปากว่า เถียงคำไม่ตกฟาก. ตกมัน ว. ลักษณะที่ต่อมน้ำมันที่ขมับของช้างบวมโตและมีน้ำมันใส ๆ ไหลออกมาช้างตัวผู้จะมีอารมณ์รุนแรง ก้าวร้าว ดุร้าย มีกลิ่นสาบฉุน, เรียกช้างที่มีอาการเช่นนั้น ว่า ช้างตกมัน. ตกม้าตาย {สำ} ว. แพ้, เสียเชิง, เช่น ถ้าเตรียมตัวไม่ดี ถูกกรรมการซักเข้าหน่อยก็คงตกม้าตาย. ตกมูก ก. อาการที่นํ้าเมือกไหลออกทางทวารหนัก. ตกยาก ก. ลำบาก, ยากจน, ขัดสน. ตกรางวัล ก. ให้รางวัล. ตกลง ก.ยินยอมพร้อมใจ, ปลงใจ. ตกล่องปล่องชิ้น {สำ} ก. ตัดสินใจที่จะร่วมมือหรือร่วมชีวิตด้วย. ตกลึก ก.ไปถึงน้ำลึกพ้นสันดอนออกไป: เข้าไปที่ลึก, สู่ที่ลึก, สู่ที่ลำบาก เช่น เห็นเขาตกเขาแตกมาตกลึก อนาถนึกแล้วน่าน้ำตาไหล {นิ. พระบาท}: โดยปริยายหมายความว่าถลำลึกเข้าไปในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง. ตกลูก ก. ออกลูก {ใช้แก่สัตว์} เช่น ม้าขุนสุวรรณพินิจจัย ตกลูกศีรษะเดียว ตัวเป็น ๒ ตัว ๘ เท้า เดินชิงศีรษะกัน ไก่พระศรีมโหสธ ฟักฟองตกลูกตัวเดียว ๒ ศีรษะ {พงศ. จันทนุมาศ}. ตกเลือด ก. แท้งลูก, อาการที่เลือดออกผิดธรรมดาเนื่องจากแท้งลูกเป็นต้น, ราชาศัพท์ว่า ตกพระโลหิต. ตกว่า ว. คือ, คือว่า, รวมความว่า, ลงความว่า, ถือเอาว่า, บางทีใช้ว่า ตก ก็มี เช่น ตกมีฤทธิไกรกว่าพี่ยา {อิเหนา}. ตกศึก {โบ} ก. เข้าสู่ภาวะสงคราม, มีสงคราม. ตกสนับ {โบ} ก. อาการที่หญ้าโทรมล้มทับหญ้าที่ขึ้นใหม่. ตกสะเก็ดก. อาการที่เลือดและนํ้าเหลืองแห้งติดกรังอยู่ที่ปากแผล. ตกแสก {โบ} ว. ที่หวีแหวกกลางศีรษะ {ใช้แก่ผม} เช่น งามโศกตกแสกเมื่อยามเศร้า ปิ้มประหนึ่งจะเข้าประคองขวัญ {ขุนช้างขุนแผน}. ตกหนัก ก. รับทุกข์, รับเคราะห์,รับภาระหรือหน้าที่หนัก. ตกหนังสือ {โบ} ก.เขียนคำที่ขาดเติมลง. ตกหมก {โบ} ก. อาการที่เลือดระดูเสียที่หมักหมมอยู่ข้างในไหลออกมา. ตกหล่น ก.ขาดตกไปโดยไม่ตั้งใจ. ตกหลมุ, ตกหลมุพราง {สํา} ก. ถูกลวงด้วยเล่ห์กลหรืออุบาย, เสียรู้, หลงกล. ตกอับ ก. ถึงที่อับจน, ถึงคราวชะตาตก