[ปะติพานะ-, ปะติพานนะ-, ปะติพาน-] น. เชาวน์ไวในการกล่าวแก้หรือโต้ตอบเป็นต้นได้ฉับพลันทันทีและแยบคาย. {ป.}. ปฏิภาณกวี [ปะติพานนะกะวี, ปะติพานกะวี] น. กวีผู้มีความสามารถในการแต่งร้อยกรองได้ฉับพลันทันที. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา [ปะติพานะ-] น. ปัญญาอันแตกฉานในปฏิภาณ คือความเข้าใจทำให้สามารถแก้ไขเหตุการณ์ได้ในเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน หรือกล่าวโต้ตอบได้ทันท่วงที, เป็นธรรมข้อ ๑ ในปฏิสัมภิทา ๔ คือ ๑. อรรถปฏิสัมภิทา ๒. ธรรมปฏิสัมภิทา ๓. นิรุตติปฏิสัมภิทา ๔. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา. {ป.}. ปฏิภาณโวหาร [ปะติพานนะ-, ปะติพาน-] น. การกล่าวเหมาะด้วยเหตุผลในทันที.